Σελίδες

Πέμπτη 12 Μαρτίου 2020

ΕΠΑΝΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΠΑΛΟΕΣΣΑ ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΙΜΒΡΟ

Γράφει ο Θεολόγος - Εκκλησιαστικός Ιστορικός - Νομικός κ. Ιωάννης Ελ. Σιδηράς
ΕΠΑΝΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
 ΣΤΗΝ ΠΑΙΠΑΛΟΕΣΣΑ ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΙΜΒΡΟ 
· Από του Ιμβρίου Βαρθολομαίου του Κουτλουμουσιανού και του Ίμβρου και Τενέδου Μελίτωνος έως του Μεγάλου εν Πατριάρχαις Βαρθολομαίου Α΄ του Ιμβρίου.
· Κείμενα -μαρτυρίες έκπαλαι και νυν περί των αόκνων αγώνων και των αλήκτων οραμάτων Ιεροφαντών ρασοφόρων της εσταυρωμένης Μεγάλης Εκκλησίας και των ευλαβεστάτων και πονεμένων Ιμβρίων για σχολειά, γράμματα και παιδεία στην μαρτυρική νήσο.
Εάν κατά τον 19ο αιώνα η περί των γραμμάτων και της ελληνορθοδόξου παιδείας ιστορία της κατά τον Όμηρο «παιπαλόεσσας» μαρτυρικής νήσου Ίμβρου εσφραγίσθη ανεξίτηλα από την φιλοπρόοδο δράση και φιλεκπαιδευτική πνευματική προσφορά του Ιμβρίου λογίου Βαρθολομαίου του Κουτλουμουσιανού (1772-1854), του πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως αγωνισαμένου, κοπιάσαντος και ευεργετήσαντος την περιπόθητη και φιλτάτη αυτού πατρίδα, άλλο τόσο κατά τον 20ο αιώνα ο αοίδιμος Μητροπολίτης Ίμβρου και Τενέδου, μετέπειτα Γέρων Χαλκηδόνος, Μελίτων ηνάλωσε εαυτόν γενόμενος «τα πάντα εν πάσι» προκειμένου να ενισχύσει το όλο  εκπαιδευτικό σύστημα και την εν γένει παιδεία της εσταυρωμένης Ίμβρου και μάλιστα σε μια δυσχείμερη περίοδο κατά την οποία οι φιλήσυχοι και φιλόχριστοι Ίμβριοι εβίωναν «εν υπομονή και μακροθυμία Χριστού» έναν μόνιμο «Γολγοθά» και ανέμεναν τον από Θεού «συγκυρηναίο» προκειμένου να συνάρει τον Σταυρό του μαρτυρίου τους. Αυτός ο συγκυρηναίος ήλθε ως Άγγελος της φιλοστόργου και μαρτυρικώς καθαγιασμένης Μητρός Αγίας Μεγάλης του Χριστού Κωνσταντινουπολίτιδος Εκκλησίας και δεν ήταν άλλος από τον Μητροπολίτη Μελίτωνα, ο οποίος όντως ήρε στους αρχιερατικούς ώμους του όλο το άχθος του Σταυρού και τον πόνο των απεγνωσμένων Ιμβρίων και ανέστησε «εκ της τέφρας» την παιδεία στο απορφανεμένο νησί.
Είναι μάλιστα ιδιαίτερα χαρακτηριστική η καταγεγραμμένη πατρική και φιλοπρόοδος προτροπή του τότε νεοεκλεγέντος Μητροπολίτου Ίμβρου και Τενέδου Μελίτωνος προς τους Ιμβρίους κατά την πρώτη εγκύκλιο «επί τη ενάρξει της ποιμαντορίας αυτού», την οποία απηύθυνε προς αυτούς, κατά τον Ιανουάριο του 1951, και μεταξύ άλλων ανέφερε: «… Οι τα των ιερών Εκκλησιών και τα κοινά εν γένει διαχειριζόμενοι, κατά νουν πάντοτε έχοντες έτι είσθε, οικονόμοι Θεού,  μετ' ευλαβείας πολλής διαρκώς αποβλέπετε προς το κοινόν καλόν και φιλοτίμως εντείνετε τας προσπαθείας υμών, διά την αρτιωτέραν διεξαγωγήν των κοινών πραγμάτων και την ασφαλεστέραν εξυπηρέτησιν των κοινών συμφερόντων. Πάντες δε οι λοιποί συντρέχετε προθύμως τοις Κοινοτάρχαις και Επιτρόποις εις το ιερόν έργον αυτών, μετ' αυτών συνεργαζόμενοι υπέρ της προαγωγής των ιερών ιδρυμάτων και των έργων κοινής ωφελείας».


Κατά δε τους εσχάτους χρόνους ο νέος συγκυρηναίος και ομώνυμος του φιλοπρόοδου λογίου Ιμβρίου Βαρθολομαίου του Κουτλουμουσιανού, Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α΄ ως ο κατά πάντα άξιος γόνος και βλαστός της μυριόκλαυστης Ίμβρου, ήγειρε «εκ του τάφου» την παιδεία στην πολυπόθητη και τα «στίγματα του Κυρίου» φέρουσα πατρίδα του Ίμβρο,  ύστερα μάλιστα από 49 συναπτά έτη (1964-2013), λόγω της προηγηθείσης πολιτικής του Τουρκικού κράτους να ενταφιάσει την ελληνορθόδοξη παιδεία των Ρωμηών στη νήσο και σταδιακά να οδηγήσει στον εκπατρισμό τους Ιμβρίους, οι οποίοι ως  «αποδημητικά πουλιά» πέταξαν μακράν των ιερών βωμών και εστιών τους αναζητώντας φωλεά ασφαλή σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου χωρίς ωστόσο ποτέ να λησμονήσουν το απορφανεμένο νησάκι τους όπου ακοίμητοι φύλακες παραμένουν οι τάφοι των προπατόρων και πατεράδων τους.
Ιχνηλατούντες ιστορικώς τα περί των αγώνων και θυσιών των τριών ως άνω αναφερθέντων ευγενών ρασοφόρων της Μεγάλης Εκκλησίας υπέρ της ελληνορθοδόξου παιδείας στη νήσο Ίμβρο, ο χρόνος γυρίζει πίσω, πολύ πίσω, και σταματά στο έτος 1830, όταν ο λόγιος Βαρθολομαίος ο Κουτλουμουσιανός ύστερα από τους πρώτους σπόρους παιδείας, τους οποίους έσπειρε στην Ίμβρο και επέτυχε την λειτουργία των πρώτων ελληνικών σχολείων, ευρίσκετο στη Βενετία όπου, όπως αναφέρει ο Ίμβριος περισπούδαστος Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μελίτων Καράς στην μνημειώδη μονογραφία του, υπό τον τίτλο: «Η Νήσος Ίμβρος. Συμβολή εις την Εκκλησιαστικήν ιστορίαν της», «… λαμβάνει επιστολήν του Ίμβρου Ιωσήφ, περί της αρχάς του 1830, προσκαλούντος αυτόν όπως επανέλθη και αύθις εις την ιδίαν αυτού πατρίδα και αναλάβη την διοργάνωσιν της εκπαιδεύσεως. Ο Βαρθολομαίος περιχαρής απαντά αμέσως,  δι' επιστολής από 17ης Απριλίου 1830, εν η αφού εκθειάζει «την εσωτερικήν διάθεσιν, τα της καρδίας ευγενή αισθήματα, τα ορθά του νοός φρονήματα και τον ζήλον διά την εκπαίδευσιν, ως και την από της ενεστώσης αθλιότητος επί τα κρείττον μεταβολήν του εις αυτόν εμπιστευθέντος ποιμνίου» προσπάθειαν του Ίμβρου Ιωσήφ», προβαίνει σε μιά εκτενή και ενδελεχή ανάλυση περί το «δέον γενέσθαι» για την εκπαιδευτική και εν γένει πνευματική ανύψωση της φιλτάτης πατρίδος του Ίμβρου».
Η συγκεκριμένη επιστολή, η οποία αποτελεί πολύτιμο ιστορικό τεκμήριο και κατάθεση της εσωτάτου ψυχικής αγωνίας του Βαρθολομαίου για την πρόοδο των συμπατριωτών του,  είναι αποθησαυρισμένη στο «Σπουδαστήριον Εκκλησιαστικής Ιστορίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών» και αναδημοσιεύεται από τον Φιλαδελφείας Μελίτωνα στο προμνημονευθέν πολύτιμο πόνημά του. Σε αυτήν ο λόγιος και φιλοπρόοδος Ίμβριος ρασοφόρος μεταξύ άλλων αναφέρει περί της παιδείας στη νήσο και τα εξής: «… από τοιούτον ζήλον κινουμένη γράφει και προς εμέ (η Πανιερότης του) και πατρικώς προτρέπεται την εις την πατρίδα τελείαν υποστροφήν μου, δικαιούσα αυτήν αναγκαίαν διά την ωφέλειαν των συμπατριωτών μου και τον διά της παιδείας φωτισμόν αυτών και απαλλαγήν από τους ασκούς της αμαθείας∙ εκ της οποίας, καθώς ορθώς συμπεραίνει, πηγάζει πάσα κακία και η ταύτης αχώριστος κακοδαιμονία των ανθρώπων.
Αλλά, Δέσποτά μου σεβαστέ∙ ότι μεν η πατρίς μου έχει χρείαν μεγάλην εκπαιδεύσεως και φωτισμού προς διάκρισιν του κακού και αποφυγήν πολλών αιτιών της δυστυχίας της, και ότι εις την εκπλήρωσιν της χρείας ταύτης απαιτείται προ πάντων δικαίω τω λόγω των τέκνων η κατά δύναμιν συνδρομή και βοήθεια ταύτα γινώσκω ακριβώς, όσον το κατ΄ εμέ μάλιστα…. να πληρώσω με πατριωτικόν ζήλον το ιερόν τούτο χρέος μου προς αυτήν. Ούτε σκοπόν είχον ποτέ ν' αναχωρήσω απ' αυτής, αν η έλλειψις των χρειωδών δεν μοι εγίνετο καθ' εκάστην μάλλον και μάλλον επαισθητή. Αλλά και μακράν αυτής ευρισκόμενος δεκαέξ ήδη ολόκληρα έτη, ουτ' έπαυσα, ούτε θέλω παύσει όσω ζω, ενθυμούμενος αυτήν με τον ένθερμον πόθον εις την καρδίαν να πατήσω και αύθις το ιερόν της έδαφος. Ουδέ η πολυχρόνιος απουσία έσβεσεν ή εψύχρανεν οπωσούν τον υπέρ της ωφελείας των συμπατριωτών αρχαίον μου ζήλον. Και επομένως η πατρική της Πανιερότητός της προτροπή του να υποστρέψω εις την πατρίδα επί τοιούτω σκοπώ ευρίσκει με έτοιμον…
Αλλ' αφείς τούτο εις την άνωθεν πρόνοιαν, λέγω μόνον ότι επειδή η ενεστώσα επισφαλής υγεία μου δεν επαγγέλλεται ανάλογον της χρείας και της ελπίδος των συμπατριωτών μου ωφέλειαν, επειδή η σεβασμία μοι Πανιερότης της έλαχε, κατά θείαν ψήφον, να ποιμάνη λαόν αμαθή… δεκτικόν όμως παιδείας και μαθήσεως, και επειδή η περί τα καλά φυσική της διάθεσις ανήψεν εις την καρδίαν της τον ένθεον ζήλον περί της εις το κρείττον μεταβολής του δυστυχούς τούτου λαού, καλόν ήτο, μοι φαίνεται, να φροντισθή εν καιρώ διδάσκαλός τις ικανός οπωσούν, καν εις την γραμματικήν, προς διά της πράξεως ευκταίας έναρξιν, και εν τοσούτω ενέργειαν του αγαθού τούτου σκοπού∙ έως ου, απολυθείς και εγώ από τα δεσμά των υποσχέσεών μου να υποστρέψω εις τα αυτόθι και τότε, βοηθούμενος υπ' αυτού, να καταβάλω προθυμότερον και με χρηστοτέρας ελπίδας πάσαν μου την σπουδήν εις όσα το πατριωτικόν χρέος υπαγορεύσει και προτρέψει η δύναμις∙ και αν το θείον ευδοκήση να θυσιάσω ευχαρίστως και τα λείψανα της υγείας μου διά την ωφέλειαν της φίλης μοι πατρίδος και εις αυτήν να κλείσω τελευταίως τους οφθαλμούς, όπου κατ' αρχάς δι' αυτών είδον το φως του ηλίου…».
Η φιλεκπαιδευτική και φιλοπρόοδος προσφορά και δράση του φιλοπάτριδος λογίου Ιμβρίου Βαρθολομαίου του Κουτλουμουσιανού, παρά τις αντιξοότητες της εποχής εκείνης, έθεσε τις βάσεις και τα θεμέλια επί των οποίων συν τω χρόνω οργανώθηκε το όλο εκπαιδευτικό σύστημα των κοινοτήτων της μαρτυρικής νήσου. Από  το 1851 άρχισαν  σταδιακά να ιδρύονται και να λειτουργούν σε διάφορα κεφαλοχώρια της νήσου σχολεία της δημώδους παιδείας. Παραλλήλως ιδρύθη το έτος 1874 η Ελληνική Σχολή, η οποία ελειτούργησε μέχρι και το 1927, ενώ σε ορισμένες περιόδους ελειτούργησε και ως τετρατάξιο Γυμνάσιο. Σύμφωνα δε με τα στατιστικά δεδομένα του έτους 1907, τα οποία δημοσιεύθηκαν στο τότε εκδοθέν «Ημερολόγιο» του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στην Ίμβρο λειτουργούσαν 8 Εκκλησίες με 15 Ιερείς και εδίδασκαν 12 διδάσκαλοι και 3 διδασκάλισσες σε 670 μαθητές και 400 μαθήτριες.
Πληρέστερη εικόνα για την εκπαιδευτική κατάσταση στην Ίμβρο έχουμε κατά την μεταβατική περίοδο των ετών 1912-1923, όταν στην νήσο λειτουργούσαν τα εξής εκπαιδευτήρια: Στην Παναγία: ένα Σχολείο με 4 τάξεις και ιδιαίτερο Νηπιαγωγείο, ένα Παρθεναγωγείο και μία Κεντρική Ελληνική Σχολή. Στο Γλυκύ: ένα μικτό Σχολείο με τέσσερις τάξεις. Στα Αγρίδια: ένα τετρατάξιο Σχολείο. Στο Ευλάμπιο: μια Δημοτική Σχολή με 6 τάξεις. Στους Αγίους Θεοδώρους: Ένα μικτό τετρατάξιο Σχολείο.
Έτος ανατροπής για την ιστορική πορεία του Ελληνισμού της Ίμβρου και της Τενέδου υπήρξε η κατά το 1923 υπογραφείσα Συνθήκη της Λωζάνης σύμφωνα με την οποία τα δύο μαρτυρικά νησιά παρεχωρούντο από τις Μεγάλες Δυνάμεις στην Τουρκία, αλλά στα άρθρα 40 και 41 διεσφαλίζοντο τα της εκπαιδεύσεως των κατοίκων τους και ορίζετο μετά πάσης σαφήνειας ότι οι μη μουσουλμανικές κοινότητες, ήτοι οι μειονότητες και εν προκειμένω η ελληνορθόδοξη, στην Τουρκία ιδρύουν σχολεία, διοικούν και ελέγχουν οι ίδιες τα εκπαιδευτικά τους ιδρύματα και διδάσκουν σε αυτά την μητρική τους γλώσσα. Παρά ταύτα, η Τουρκική Κυβέρνηση εν συνεχεία κατέστησε διά νόμου (1151/25.6.1927) υποχρεωτική και επέβαλε εν τη πράξει, την διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας στα μειονοτικά ελληνικά σχολεία. Σημειωτέον ότι προ της δημοσιεύσεως του συγκεκριμένου νόμου λειτουργούσαν στη νήσο Ίμβρο τα ελληνικά σχολεία μόνο δύο κοινοτήτων, ήτοι α) η Αστική Σχολή Παναγίας με διευθυντή τουρκοδιδάσκαλο και δυο ομογενείς διδασκάλους, και β) η Αστική Σχολή Γλυκέος με διευθύντρια κάποια γηραιά τούρκισσα και ένα Ίμβριο ομογενή διδάσκαλο (βλ. Μητροπολίτου Φιλαδελφείας Μελίτωνος, ό.π., σ. 264).
Η ταφόπλακα λοιπόν στην ελληνορθόδοξη εκπαίδευση των νήσων Ίμβρου και Τενέδου ετέθη με τον νόμο της τουρκικής εθνοσυνελεύσεως (ν. 1151/25.6.1972) σύμφωνα με τον οποίο και συγκεκριμένα με το άρθρο 14, κατά πασιδήλως προφανείς λόγους σκοπιμότητος, ορίζετο ότι: «εις αμφοτέρας τας νήσους τα της παιδείας ρυθμίζονται και διευθύνονται συμφώνως προς τον νόμον περί οργανώσεως παιδείας και τας περί στοιχειώδους εκπαιδεύσεως νομικάς διατάξεις. Η εκπαίδευσις γίνεται εις την τουρκικήν, γενική, δωρεάν και άθρησκος. Οι  γονείς, οι επιθυμούντες να διδάξουν εις τα τέκνα των την θρησκείαν και την γλώσσαν των δύνανται να αναθέσουν την διδασκαλίαν αυτών  εις ιδιαίτερον διδάσκαλον ικανότητος ανεγνωρισμένης υπό της κυβερνήσεως υπό τον όρον όπως η διδασκαλία του τελή υπό τον διαρκή έλεγχο της κυβερνήσεως και η δαπάνη καταβάλληται υπό ιδίων, γίνεται δε εν αιθούσαις διατεθησομέναις εντός του σχολικού κτιρίου εις ώραν καθοριστέαν εκτός του προγράμματος και των ωρών διδασκαλίας…».
Ο συγκεκριμένος νόμος ίσχυσε μέχρι και την 5η Φεβρουαρίου του 1951 και είχε  ως συνέπεια να παύσουν την λειτουργία τους οι κοινοτικές σχολές Ίμβρου και Τενέδου, καθώς και η Κεντρική Σχολή Ίμβρου. Όταν όμως το έτος 1951 διά νέου νόμου κατηργήθη το άρθρο 14, ο τότε νέος Μητροπολίτης Ίμβρου και Τενέδου Μελίτων (1950-1963) ιερώ ζήλω και πάση δυνάμει ηνάλωσε εαυτόν και επέτυχε την επαναλειτουργία των σχολείων σε όλα τα χωριά της Ίμβρου καθώς και της Κεντρικής Σχολής της νήσου, η οποία λειτούργησε ως τριτάξιο γυμνάσιο (1952-1964).
Για την επαναλειτουργία της Κοινοτικής Σχολής Παναγίας Ίμβρου ο αοίδιμος Μητροπολίτης Μελίτων απηύθυνε, στις 26 Ιουνίου του 1951, σχετική εγκύκλιο προς τους κατοίκους της νήσου, στην οποία ανέφερε τα εξής: «Με την ευμενή άδειαν της κυβερνήσεως πρόκειται, από του προσεχούς σχολικού έτους, να λειτουργήση εν Παναγία Εξατάξιος Κοινοτική Σχολή, εις την οποίαν θα φοιτούν τα παιδιά της Παναγίας και του Ευλαμπίου.
Διά την Κοινοτικήν ταύτην Σχολήν απαιτείται νέον σχολικόν κτίριον, του οποίου την ανέγερσιν ανέλαβον τα εκκλησιαστικά ταμεία των Κοινοτήτων Παναγίας - Ευλαμπίου.
Η Νέα Σχολή θα ιδρυθή επί του οικοπέδου, το οποίον ευρίσκεται παραπλεύρως της Εκκλησίας Παναγίας, προϋπολογίζεται δε ότι η όλη οικοδομή θα στοιχίσει περί τας εξήκοντα χιλιάδας λίρας Τουρκίας.
Αι Επιτροπαί των δύο Κοινοτήτων, βοηθούμεναι υπό της Δημαρχίας και όλων των δυνάμεων, εργάζονται δραστηρίως  διά να αχθή εις πέρας το ωραίον τούτο έργον. Ήδη, γίνεται όλη η προπαρασκευαστική εργασία, ήτοι η ισοπέδωσις του οικοπέδου και η συγκέντρωσις των υλικών. Αφ' ετέρου, με πολλήν φιλοτιμίαν, ο καθείς καταθέτει εις το ταμείον της Εκκλησίας την προαιρετικήν του προσφοράν.
Αλλ' ούτε η ζηλωτή διάθεσις των εδώ Χριστιανών ούτε τα οικονομικά μέσα του τόπου, μόνα, είναι δυνατόν να πραγματοποιήσουν το μεγάλον τούτο έργον. Χρειάζονται απαραιτήτως το ενδιαφέρον, η στοργή και η οικονομική συνδρομή κάθε αγαπητού Ιμβρίου του εξωτερικού.
Διά τούτο και απευθυνόμεθα προς τον καθ' ένα Σας, αγαπητοί μας απόδημοι, και Σας παρακαλούμεν θερμότατα: Βοηθήσατε με όλον τον πλούτον της καρδιάς Σας την Γενέτειραν, διά να ιδρύση το Νέον Σχολείον.
Κάθε προσφορά Σας θα γίνη δεκτή με πολλήν ευγνωμοσύνην. Έχομεν την απόλυτον βεβαιότητα, ότι, όπως πάντοτε, κα εις την περίστασιν αυτήν, όλοι Σεις, οι προσφιλέστατοι ξενητευμένοι μας, οπουδήποτε και αν ευρίσκεσθε, θα ακούσητε με προσοχήν την φωνήν αυτήν, θα δεχθήτε με αγάπην την παράκλησιν και θα ανταποκριθήτε εις αυτήν με την προθυμίαν και την γενναιοδωρίαν που Σας χαρακτηρίζουν.
Σας ευχαριστούμεν και ευχόμεθα να είναι μαζί Σας η ευλογία του Θεού».
Οι αχτίδες ελπίδος όμως για την ελληνορθόδοξη παιδεία των ιμβριόπουλων εσβέσθησαν πάραυτα, εν μιά νυκτί, όταν στις 23 Ιουλίου 1964 η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση εψήφισε τον νόμο 502/1964 δια του οποίου επανέφερε σε ισχύ το ολέθριο άρθρο 14 του νόμου 1151/1927, όταν στην Ίμβρο λειτουργούσαν 7 ελληνικά σχολεία στα οποία φοιτούσαν 693 μαθητές και δίδασκαν 27 διδάσκαλοι, και τοιουτοτρόπως επέβαλε ότι: «η εκπαίδευσις εις τας σχολάς Ίμβρου και Τενέδου γίνεται τουρκιστί και είναι γενική, δωρεάν και λαϊκή, και ότι «όσοι εκ των γονέων θέλουν να διδαχθούν τα τέκνα των την ιδίαν των θρησκείαν και γλώσσαν δύνανται να διδάξουν αυτάς δι' ανεγνωρισμένων υπό του υπουργείου παιδείας διδασκάλων, εντός των σχολείων και εις μίαν ορισθησομένην ώραν μετά τας ώρας της επισήμου διδασκαλίας» (βλ. Μητρ. Φιλαδελφείας Μελίτωνος, ό. π., σ. 276).
Οι καταστροφικές συνέπειες του νόμου αυτού υπήρξαν άμεσες και δυστυχώς μη αναστρέψιμες για το εκπαιδευτικό σύστημα και την παρουσία των Ιμβρίων στη μαρτυρική νήσο, επειδή κατηργήθη η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, επαύθησαν οι Έλληνες διδάσκαλοι, εδημεύθησαν τα ελληνικά σχολικά εκπαιδευτικά κτίρια μετά των βιβλίων και των επίπλων τους, και εν τέλει ετάφη η ελληνορθόδοξη παιδεία της ομηρικής Παιπαλόεσσας. Από το έτος 1964 άρχισε η απόλυτη κατάρρευση της νήσου και οι Ίμβριοι ως αποδημητικά πουλιά πέταξαν μακράν της πατρογονικής εστίας για να επιβιώσουν. Έκτοτε παρήλθαν 49 συναπτά έτη χωρίς να ακούγεται ο σχολικός κώδων και οι δρομίσκοι στα απορφανεμένα χωριά της Ίμβρου δεν γεύονταν πια την χαρά από την άλλοτε ελπιδοφόρο περπατησιά των μικρών ιμβριόπουλων, αλλά τελικώς κατά το έτος 2013 συνετελέσθη το όντως από Θεού θαύμα και ο «Επανευαγγελισμός Παιδείας» στην Παιπαλόεσσα μαρτυρική νήσο Ίμβρο, όπου ύστερα από τις ανύστακτες, άοκνες και ακατάβλητες προσπάθειες, ενέργειες και εν πίστει βαθεία νυχθήμερες προσευχές και δεήσεις του Ιμβρίου Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου ήχησε και πάλι ο σχολικός κώδων.
Το μετά από 49 συναπτά έτη, πρώτο σταθερό βήμα, έγινε το 2013 όταν λειτούργησε το πρώτο ελληνικό μειονοτικό δημοτικό σχολείο στους Αγίους Θεοδώρους Ίμβρου με τους τέσσερις πρώτους μαθητές, οι οποίοι κατά το σχολικό έτος 2016-2017 ανήλθαν στους οκτώ, ήτοι ένας στην πρώτη Δημοτικού, τρεις στη δευτέρα, δύο στην τρίτη και δύο στην τετάρτη τάξη. Η πρώτη αχτίδα φωτός εγέννησε και την δεύτερη, όταν το 2015, ύστερα από 51 συναπτά έτη λειτούργησε στα Αγρίδια το νέο Γυμνάσιο - Λύκειο της νήσου, ενώ λίγο πριν την εκπνοή του έτους 2016, η τουρκική κυβέρνηση ενέκρινε το αίτημα για την λειτουργία και του πρώτου ελληνικού νηπιαγωγείου στο χωριό των Αγίων Θεοδώρων.
Κατά την τέλεση του αγιασμού στο νέο Γυμνάσιο - Λύκειο Αγριδίων ο Ίμβριος Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος με έκδηλη την συγκίνησή του εδήλωσε μετά λόγου αληθείας τα αυτονόητα: «αυτό που ζούμε σήμερα είναι το πρώτο βήμα για την αποκατάσταση του Δικαίου. Είναι απόδοση οφειλής. Το γεγονός αυτό αποτελεί σαφώς θετική συμβολή εκ μέρους της Τουρκικής Δημοκρατίας, που την αναγνωρίζουμε, αναμένοντες, βεβαίως και άλλες αποκαταστάσεις… τώρα ξεκινούμε με λίγους μαθητές, αλλά είμαστε βέβαιοι ότι σύντομα ο αριθμός θα αυξηθεί. Είναι συγκλονιστικό ότι οι Ίμβριοι πριν 50 χρόνια έφευγαν για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα, ενώ σήμερα επιστρέφουν για να τα γράψουν στα δικά μας σχολεία, στους Αγίους Θεοδώρους και τα Αγρίδια… οι γεννημένοι και γαλουχημένοι δίπλα στο κύμα του Αιγαίου Ίμβριοι αφήνουν τώρα τις μεγαλουπόλεις των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης και γυρίζουν στη ζεστή αγκαλιά του νησιού μας, φέρνοντας μαζί τους και τα παιδιά τους για να μάθουν εδώ γράμματα και πάλι στη μητρική τους γλώσσα».
Η ανίδρυση και λειτουργία των πρώτων ελληνικών εκπαιδευτηρίων στην εσταυρωμένη νήσο Ίμβρο για τις μονίμως ολιγόπιστες «Κασσάνδρες» φάνταζε προ ολίγων ετών ως «μάταιον εγχείρημα», αλλά το ηχηρό ράπισμα της διαψεύσεώς τους ήλθε με το πρώτο εύλαλο χτύπημα του σχολικού κώδωνος και με την ελπιδοφόρο εγκατάσταση πολλών νέων Ιμβρίων με τα βλαστάρια τους στη μαρτυρική νήσο. Τα θαυμαστά και μέχρι προ ολίγων ετών αφάνταστα αυτά γεγονότα επαληθεύουν την μνημειώδη ρήση του μεγάλου εν Ιεράρχαις αοιδίμου Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος, του από Ίμβρου και Τενέδου, ότι: «Οι τριακόσιοι ίσως να είναι ολίγοι εις τα όμματα του αριθμοκράτου, εις τον λογισμόν του τεχνικού, εις την δίκην των περιστάσεων. Όμως οι ολιγότεροι των τριακοσίων είναι απειράριθμοι εις τας χείρας του Θεού. Διότι, μη λησμονώμεν ότι δύναται ο Θεός και εκ των λίθων τούτων εγείραι τέκνα του Αβραάμ».
Ενθάδε προσήκει σχεδόν νομοτελειακώς η λυρική γραφή του φιλόμουσου και μουσοστεφούς λογίου Φαναριώτου Ιεράρχου, Μητροπολίτου Πέργης Ευαγγέλου (Γαλάνη) περί της «Παιπαλόεσσας του Ομήρου», ο οποίος μυσταγωγεί το μυστήριο της εσταυρωμένης νήσου, γράφοντας: «Η Ίμβρος. Κοντά και μακρυά μας, μέχρι τώρα. Μέχρι την ώρα της Ίμβρου. Μιά ώρα που τη σήμανε ο Δημήτρης Αρχοντώνης ως Πατριάρχης Οικουμενικός. Αναγράφοντας το όνομα της πατρίδας του σε δίπτυχα, μ' ένα «μνήσθητι» αλλοιώτικο. Ελάτε να δείτε τα χωριά μας, τη γη μας, τα σπίτια μας. Να γευθείτε και τη χαρά και το παράπονό μας. Να προσευχηθείτε μαζί μας. Και μη μείνετε μόνο με το άκουσμά μας. Κι όλο τον κύταζα τον Πατριάρχη, βλέποντας να ραγίζει πάνω «στ' αρχαία μονοπάτια». Κι ήταν σα να τον είχα μπροστά μου, την ώρα που παιδί αντέγραφε τον Παλαμά στο «Τετράδιο της νεότης» του. Άραγε το θυμήθηκε πόσο «στο πρώτο μοσκοβόλημα ενός ρόδου μακρυνού τού δάκρυσαν τα μάτια»; Είδα τον Πατριάρχη σ' ένα μονοπάτι να χαϊδεύει με τη ράβδο του ένα χαμομήλι. Μου ήρθε αρκετό να εκφραστώ για το νησί με τους στίχους: «φύτρωσε χαμομήλι/ μέσα στον Απρίλη/ καταμεσίς στους δρόμους / στις σωπασμένες γειτονιές της Ίμβρου, / με τεντωμένα τα λευκά του πεταλάκια / γύρω από τον κίτρινο κορμό / της σιωπής του της ανέμελης, / λες και ξεπέταγε ειρμούς / από τα αντίφωνα του Πάσχα»…
Κοπιάστε να γνωριστούμε με τον αυλόγυρο και την πλατεία του χωριού. Τα δύο κεφαλόβρυσα που κρατούν ζωντανή την ιδέα της ρωμαίϊκης ζωής. Παίρνοντας από το πρώτο, τη ροή του νάματος. Και από το δεύτερο, την επέκταση του νήματος της ζωής. Από τον αυλόγυρο, τη χάρη της κάθε μέρας. Και με το μαντήλι να χαιρετάει τα δειλινά. Η στέρησή τους κατάθλιψη, που οδηγεί στη νοσταλγία. Σώμα χωρίς φωνή πάει να γίνει η γειτονιά και εικόνα χωρίς καντήλι η εκκλησία. Ένας χάρτης ψυχρός με σημάδια επάνω του νεκρά. Σήμαντρα που αναζητούν τη μελωδία τους. Ελάτε να τα σημάνουμε.
Ένα άλμπουμ η Ίμβρος, με επτά γκραβούρες κερόστακτες, λιβανόσμητες, μνημολογημένες. Ένα λεύκωμα με ιστορία και στοιχεία απ' τις επτά εστίες του νησιού, όσες και τα χωριά του. Σαν άλλες επτά λυχνίες του Αιγαίου, που έρχεται να τις φωτίσει μια λαμπάδα ιλαρού φωτός. Κι αυτές να φεγγοβολούν στις ψυχές των Ιμβρίων, σαν ορθάνοιχτα μάτια γρηγορούντων που νιώθουν να συνεχίζεται μιά ατέλειωτη αγρυπνία. Με λειτουργό, που καταγράφει στην καρδιά του πρόσθετους χτύπους, με χίλια ονόματα και γεγονότα και αναμνήσεις. Έτσι που να τα παριστάνει σα ζωντανές μερίδες παρόντων σε ώρα λειτουργίας…
Οι νοσταλγοί του νησιού είναι και οι «αισθανόμενοι» την πραγματικότητα. Και οι μελετητές του, οι «συναισθόμενοι» την αλήθεια του πράγματος. Όπως ένας υμνογράφος συναισθάνεται ένα μαρτύριο αγίου».
Ο «Επανευαγγελισμός Παιδείας» στην Παιπαλόεσσα μαρτυρική Ίμβρο είναι «εμπνευστικά ελπίδων», όπως άλλοτε ηύχετο ο αοίδιμος Ίμβριος Αρχιεπίσκοπος πρώην Αμερικής Ιάκωβος (Κουκούζης) ευχαριστώντας τον Πέργης Ευάγγελο για τα τρία ποιήματά του, τα οποία αφιέρωσε στο απορφανεμένο νησί του. Ο μέγας αυτός Ίμβριος Ιεράρχης της Μητρός Αγίας Μεγάλης του Χριστού Κωνσταντινουπολίτιδος Εκκλησίας στην κατά το Πάσχα του 2003 ευχετήρια επιστολή του προς τον συμπατριώτη του Ίμβριο Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο έγραφε με το αίμα και τα δάκρυα της καρδιάς του για την αλησμόνητη πατρίδα του: «Παναγιώτατε, το υπόλοιπο της Μ. Τεσσαρακοστής οσονούπω λήγει και μάλιστα τόσο όμορφα. Με τη σεπτή ευλογία Σας και την ποιητική πνοή των τορνευτών στίχων του Αγίου Πέργης, που Σεις τον εμπνεύσατε παίρνοντάς τον στο ορφανεμένο νησί, που του σκουπίζουν τα δάκρυα οι ποπονίτσες του Μάη και τα χρυσά στάχυα του Ιούνη. Ανάμεσά τους στεφανωμένο με τον λαμπερότατο ήλιο της Αναστάσεως πήρα το Χριστός Ανέστη που εύχομαι μαζί Σας να βοηθήση να ξημερώση μιά ημέρα ειρήνης με ανέσπερο φως.
Με αδελφικό πασχάλιο ασπασμό ο Ιάκωβος». Γένοιτο! Πάλιν και πολλάκις, Γένοιτο!


Υ.Γ.: Το παρόν κείμενο αφιερούται πάνυ ευλαβώς και λίαν ευγνωμόνως στην ιερά μνήμη του αοιδίμου Μεγάλου Οικονόμου και Αρχείοφύλακος των Πατριαρχείων π. Νικολάου Πετροπέλλη (+2016), του καταγομένου από το απορφανεμένο χωρίο Γλυκύ της Ίμβρου, «ανθ' ων επί έτη πολλά ως φιλόστοργος Πατήρ μοι προσήνεγκεν».


ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΛ. ΣΙΔΗΡΑ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΩΝ