ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ

Γράφει ο Θεολόγος - Εκκλησιαστικός Ιστορικός - Νομικός κ. Ιωάννης Ελ. Σιδηράς

ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΚΑΙ Η  ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 
ΕΚΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ  ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ

Πριν από ο,τιδήποτε άλλο θα πρέπει ν' αναφέρουμε ότι ο Ιορδανικός Νόμος του 1958 που διέπει το νομικό και διοικητικό καθεστώς του παλαιφάτου Πατριαρχείου των Ιεροσολύμων, στο 1ο Μέρος του, με τίτλο «Προεισαγωγικόν», αναγνωρίζει κατ' απόλυτο τρόπο τον Ελληνορθόδοξο χαρακτήρα του Πατριαρχείου των Ιεροσολύμων.

Συγκεκριμένα στο  Άρθρο 2 του σχετικού νόμου αναφέρεται  ότι: «Η λέξη Πατριαρχείο σημαίνει το γνωστόν ως Ελληνορθόδοξον (Ρουμ Ορθοδόξ) Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων ή Μονατήριον (Ιερόν Κοινόν) του Παναγίου Τάφου (Δέρ Κάμπερ Μουκάδας) ή Αγιοταφιτική Αδελφότης ή Πανάγιος Τάφος ή Ελληνορθόδοξον Μοναστήριον (Δέρ Έρ- Ρούμ Έλ Ορθοδόξ) και θα είναι εφεξής Νομικό Πρόσωπο, το οποίο θα εκπροσωπείται υπό του εκάστοτε Πατριάρχου, σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου αυτού. Η δε λέξη Πατριάρχης σημαίνει τον Ελληνορθόδοξο Πατριάρχη των Ιεροσολύμων και περιλαμβάνει και τον Τοποτηρητή του Πατριάρχου με περιπτώσεις ελλείψεως Πατριάρχου ή απουσίας αυτού».

Όσον αφορά τα καθήκοντα του Πατριάρχου Ιεροσολύμων ο νόμος της Ιορδανίας ορίζει ότι: Ο Πατριάρχης είναι ο ανώτατος αρχηγός της Ορθοδόξου Εκκλησίας στον Πατριαρχικό Θρόνο των Ιεροσολύμων, ο ανώτατος εκπρόσωπος του Πατριαρχείου και ο Πρόεδρος της Αγίας και Ιεράς Συνόδου και του Μικτού Συμβουλίου του Πατριαρχείου. Αυτός είναι ο σύνδεσμος της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων με τα λοιπά Ορθόδοξα Πατριαρχεία και τις υπόλοιπες Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Απολαμβάνει τα θρησκευτικά του δικαιώματα και προνόμια και έχει γενική και καθολική εξουσία (ουϊλάγια) επί των ευρισκομένων υπό του Ιεροσολυμιτικού Θρόνου Μοναστηρίων, Εκκλησιών, Σχολείων, Σωματείων, Συλλόγων, Κοινοτικών Επιτροπών και φιλανθρωπικών Βακουφίων, είτε αυτά είναι εντός της χώρας είτε εκτός αυτής.

Στον εκάστοτε Πατριάρχη των Ιεροσολύμων ανατίθεται: α) η προσήκουσα επιτέλεση όλων των θρησκευτικών τελετών κατά της καθορισμένες ώρες στις Εκκλησίες και στα προσκυνήματα, που υπάγονται μονομερώς στο Πατριαρχείο ή από κοινού με τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες.

β) Η έναρξη λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής στα Ιεροσόλυμα με την πρώτη δυνατή ευκαιρία και εντός των οικονομικών δυνατοτήτων του Πατριαρχείου. Μέχρις ότου δεν καταστεί τούτο δυνατόν, ο Πατριάρχης με ομόφωνη απόφαση  της Συνόδου ή σε εκτέλεση συνοδικής αποφάσεως οφείλει ν' αποστείλει τέκνα της Αραβορθοδόξου κοινότητος της Ιορδανίας σε Ορθόδοξες Θεολογικές Σχολές, οι οποίες ευρίσκονται εκτός Ιορδανίας, με σκοπό την θεολογική εκπαίδευση και κατάρτισή τους.

Ο Πατριάρχης: α) θεωρείται επόπτης επί πάντων των Ορθοδόξων Μητροπολιτών, Επισκόπων, Ιερέων, Μοναχών, που υπάγονται στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Πατριαρχικού θρόνου.

β) εξασκεί  την πνευματική εξουσία επί πάντων των Ορθοδόξων Χριστιανών, που κατοικούν στα όρια του Πατριαρχικού Ιεροσολυμιτικού Θρόνου, είτε αυτοί είναι λαϊκοί είτε κληρικοί οιουδήποτε βαθμού.

γ) Ουδόλως επιτρέπεται η ανέγερση Εκκλησίας ή ευκτηρίου οίκου ή Μοναστηρίου εντός του Πατριαρχικού Θρόνου των Ιεροσολύμων από οιοδήποτε πρόσωπο, παρά μόνο ύστερα από την έγκριση του Πατριαρχείου.

Ο Πατριάρχης υποχρεούται: α)Να επιτελεί όλες τις συνήθεις θρησκευτικές τελετές στις Εκκλησίες και τα Ιερά Προσκυνήματα κατά τις καθορισμένες ώρες.

β) Να φροντίζει για την εξεύρεση καταλλήλου καταλύματος προς εγκατοίκηση  των Ορθοδόξων προσκυνητών, οι οποίοι προσέρχονται εκ του εξωτερικού για να προσκυνήσουν στους Αγίου Τόπους.

γ) Να μεριμνά για την προστασία του πνευματικού του ποιμνίου προς ενίσχυσή του στην Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη.

δ) Να φροντίζει για τη διαπαιδαγώγηση του πνευματικού του ποιμνίου και την οικονομική αυτού βοήθεια, όπως διαλαμβάνουν οι σχετικές διατάξεις του Ιορδανικού Νόμου.

ε) Να αντιπροσωπεύει την Ορθόδοξη Κοινότητα σε όλες τις υποθέσεις αυτής ενώπιον της Βασιλικής Ιορδανικής Κυβερνήσεως.

Σχετικά με την εκλογή και τον διορισμό του νέου Πατριάρχου, ο Ιορδανικός Νόμος ορίζει τα κάτωθι:

Όταν ο Πατριαρχικός Θρόνος των Ιεροσολύμων τελεί «εν χηρεία», συνέρχεται η Ιερά Σύνοδος και εκλέγει πρόσωπο, το οποίο συγκεντρώνει τα απαραίτητα θεολογικά προσόντα εκ των υπαρχόντων Μητροπολιτών ή Επισκόπων, που υπάγονται στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου των Ιεροσολύμων, προκειμένου να αναλάβει το αξίωμα του Τοποτηρητού του Πατριαρχικού Θρόνου.

Το αποτέλεσμα της εκλογής αυτής ανακοινούται αμέσως στον Πρωθυπουργό της Ιορδανίας διά του Υπουργού των Εσωτερικών. Το νεοεκλεγμένο πρόσωπο,  με την λήψη της επισήμου αναγνωρίσεώς του από το Υπουργικό Συμβούλιο της Ιορδανικής Κυβερνήσεως, λαμβάνει τον  τίτλο του Τοποτηρητού του Πατριαρχικού Θρόνου και εξασκεί από τη στιγμή εκείνη τα δικαιώματα και τα καθήκοντά του.

Στον Τοποτηρητή του Πατριαρχικού Θρόνου, ύστερα από την επίσημη αναγνώρισή του από τον Ιορδανό Πρωθυπουργό, επιβάλλεται να εκδώσει προσκλήσεις προς όλους τους Ορθοδόξους Μητροπολίτες και Επισκόπους, οι οποίοι υπάγονται στη δικαιοδοσία του Πατριαρχικού Θρόνου των Ιεροσολύμων και δεν είναι μέλη της Ιεράς Συνόδου. Διά των προσκλήσεων αυτών τους γνωστοποιεί ότι οφείλουν να παραβρεθούν στο Συμβούλιο της Ονομασίας των υποψηφίων και να συμμετάσχουν στην ονομασία (ανάδειξη) των υποψηφίων. Το Συμβούλιο αυτό συνέρχεται στην αίθουσα του Θρόνου του Πατριαρχικού Οίκου στα Ιεροσόλυμα και σε ημερομηνία, η οποία δεν μπορεί να είναι βραδυτέρα των 21 ημερών από της ημερομηνίας εκδόσεως των προσκλήσεων αυτών, προς ονομασία  (ανάδειξη) υποψηφίων προσώπων που έχουν τα απαραίτητα προσόντα για την εκλογή του ενός στον Πατριαρχικό Θρόνο των Ιεροσολύμων.

Ο Τοποτηρητής του Πατριαρχικού Θρόνου οφείλει επίσης, κατά τον ίδιο τρόπο, να απευθύνει Εγκύκλια Γράμματα σε καθένα τοπικό κοινοτικό συμβούλιο, προκειμένου έκαστο κοινοτικό συμβούλιο να εκλέξει έναν έγγαμο ιερέα, ο οποίος θα παραστεί στο Συμβούλιο της Ονομασίας των υποψηφίων. Το δε τοπικό κοινοτικό  συμβούλιο των Ιεροσολύμων καλείται να εκλέξει δύο εγγάμους ιερείς, οι οποίοι θα παραβρεθούν στο Συμβούλιο της Ονομασίας των υποψηφίων. Σε κάθε περίπτωση ο αριθμός των εγγάμων αυτών ιερέων δεν μπορεί αν υπερβαίνει τους δώδεκα.

Το δε Συμβούλιο της Ονομασίας των υποψηφίων σύγκειται εκ των μελών της Ιεράς Συνόδου, των κληθέντων Επισκόπων και των εγγάμων ιερέων, οι οποίοι εξελέγησαν από τα τοπικά κοινοτικά συμβούλια.

Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Ιορδανικού Νόμου, οιονδήποτε πρόσωπο δύναται και δικαιούται να εκλεγεί στον Πατριαρχικό Θρόνο των Ιεροσολύμων, εάν εκπληρώνει τους επομένους όρους:

Α) Να είναι Ιορδανικής Εθνικότητος (υπηκοότητος)

Β) Να είναι ηλικίας άνω των 40 ετών

Γ) Να είναι Ορθόδοξος μοναχός, βαθμού Μητροπολίτου, Επισκόπου ή Αρχιμανδρίτου, οι οποίοι υπάγεται στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Πατριαρχικού Θρόνου των Ιεροσολύμων.

Δ) Να γνωρίζει καλώς την Αραβική γλώσσα, να δύναται δηλαδή να ομιλεί και να γράφει αυτήν.

Το κάθε πρόσωπο εκ των παρευρισκομένων στο Συμβούλιο της ονομασίας θα ονομάσει εκ των Μητροπολιτών, Επισκόπων και Αρχιμανδριτών, οι οποίοι υπάγονται στο Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων, ένα πρόσωπο που συγκεντρώνει όλα τα απαραίτητα παραπάνω προσόντα για την εκλογή του στον Πατριαρχικό Θρόνο.

Τα ονόματα των κατονομασθέντων υποψηφίων προσώπων καταχωρίζονται σε Πατριαρχικό Κώδικα επί παρουσία του Συμβουλίου της Ονομασίας. Ο Κώδικας αυτός υπογράφεται από τον Τοποτηρητή του Πατριαρχείου και όλων των μελών του Συμβουλίου της Ονομασίας.

Στη συνέχεια ο Τοποτηρητής του Πατριαρχείου υποβάλλει αμέσως στον Ιορδανό Πρωθυπουργό κατάλογο με τα ονόματα των υποψηφίων προσώπων για ν' αποφασίσει επ' αυτού. Ο δε Πρωθυπουργός σε εύλογο χρονικό διάστημα ανακοινώνει στον Τοποτηρητή του Θρόνου την απόφασή του σχετικώς με τον κατάλογο των υποψηφίων προσώπων.

Με τη λήψη της αποφάσεως του Πρωθυπουργού, ο Τοποτηρητής του Θρόνου συγκαλεί Γενικό Συμβούλιο, το οποίο απαρτίζεται από: α) τα μέλη της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου. Β) Τους Αρχιμανδρίτες και τους Πρωτοσυγκέλλους, οι οποίοι κατοικούν στις Ιερές Μονές των Ιεροσολύμων. Γ) τους εγγάμους ιερείς οι οποίοι εξελέγησαν από τα τοπικά Κοινοτικά Συμβούλια.

Το Γενικό Συμβούλιο εκλέγει τρεις υποψηφίους εκ των προσώπων εκείνων τα οποία περιλαμβάνονται στον κατάλογο που συνετάχθη από το Συμβούλιο και ενεκρίθη από τον Ιορδανό Πρωθυπουργό. Εν συνεχεία μόνον τα μέλη της Ιεράς Συνόδου εκλέγουν εκ των τριών υποψηφίων ένα πρόσωπο για τον Πατριαρχικό Θρόνο. Η τελική αυτή εκλογή πραγματοποιείται κατά την πάγια συνήθεια διά μυστικής ψηφοφορίας και κατά πλειοψηφία. Σε περίπτωση ισοψηφίας υπερισχύει η ψήφος του Τοποτηρητού.

Τελικώς, ο Τοπορητητής του Πατριαρχικού Θρόνου ανακοινώνει στον Ιορδανό Πρωθυπουργό το όνομα του εκλεγέντος προσώπου για τον Πατριαρχικό Θρόνο των Ιεροσολύμων, προκειμένου ο Βασιλεύς της Ιορδανίας να εκδώσει το Βασιλικό Διάταγμα (Ιραδέ) δια του οποίοι θα επικυρώνει την εκλογή του νέου Πατριάρχου Ιεροσολύμων και θα επιβεβαιώνει τα πανάρχαια δικαιώματα και προνόμια του Ελληνορθοδόξου Πατριαρχείου επί των Παναγίων Προσκυνημάτων στους Αγίους Τόπους.

Υ.Γ.: Αφιερούται ευλαβώς στους όντως Ελληνορθόδοξους ήρωες Αγιοταφίτες, οι οποίοι ως ακοίμητοι φρουροί και Διγενείς Ακρίτες «κρατούν θερμοπύλες» και «όρια α έθεντο οι Πατέρες του Γένους των Ρωμηών» στην Αγία Γη όπου και τα Ελληνορθόδοξα Πανάγια προσκυνήματα. 

ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΛ. ΣΙΔΗΡΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΩΝ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ - ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΛ. ΣΙΔΗΡΑΣ